साइबर फ्रॉड? सावधान! 5 मिनिटांमध्ये जाणून घ्या ऑनलाईन साइबर फ्रॉड आणि त्यावरील उपाय

नमस्कार मित्रांनो,

आज मी तुमच्याशी बोलणार आहे एका अतिशय महत्त्वाच्या आणि गंभीर विषयावर, तो म्हणजे “ऑनलाईन साइबर स्कॅम आणि उपाय “. मित्रांनो तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होत जाते, तसतसे हॅकर्सच्या पद्धतीही. मोबाइल फोन, ईमेल खाती आणि ऑनलाइन बँकिंगच्या वाढीमुळे, हॅकर्सना वैयक्तिक माहिती चोरण्यासाठी आणि आर्थिक फसवणूक करण्याचे नवीन मार्ग सापडले आहेत. या लेखात, मी हॅकर्स मोबाइल फोन, ईमेल खाती, बँक खाती आणि इतर ऑनलाइन खाती हॅकर्स कशी हॅक करतात, तसेच आपण स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी तुम्ही स्वतः घेऊ शकता अशा मूलभूत आणि प्रगत सावधगिरींचे अन्वेषण करू.

काही साध्या आणि सरळ सोप्या गोष्टींनी आपण अगदी सुरक्षित राहू शकता. चला तर मग थोडक्यात स्कॅम आणि उपाय ह्या वरती जाणून घेऊयात.

संभाव्य धोक्याची वेबसाइट ओळखणे हे स्वतःचे ऑनलाइन साइबर संरक्षण करण्याचा एक महत्त्वाचा पैलू आहे. ते पडताळण्यासाठी काही चिन्हे आहेत, जसे की,

1. संशयास्पद URL: वेबसाइटची URL कायदेशीर दिसते का ते तपासा. URL मध्ये https असल्याची खात्री जरूर करा. स्‍कॅमर अनेकदा खर्‍या वेबसाइटसारखे असलेल्‍या URL वापरतात परंतु थोड्याफार फरकांसह.
2. खराब डिझाईन आणि व्याकरण: खराब डिझाइन केलेली किंवा भरपूर अशुद्धलेखन आणि व्याकरणाच्या चुका असलेली वेबसाइट अविश्वसनीय असण्याची शक्यता असते.
3. कोणतीही संपर्क माहिती नाही: जर वेबसाइट फोन नंबर किंवा ईमेल पत्ता यासारखी कोणतीही संपर्क माहिती प्रदान करत नसेल, तर ही नक्कीच आपल्यासाठी धोक्याची घंटा असू शकते.
4. पॉप-अप आणि रीडायरेक्ट्स: तुम्हाला इतर वेबसाइट्सवर घेऊन जाणारे पॉप-अप आणि रीडायरेक्ट अनेकदा स्कॅमर तुम्हाला मालवेअर डाउनलोड करण्यासाठी किंवा वैयक्तिक माहिती एंटर करण्यासाठी फसवण्यासाठी वापरतात.
5. खोटी आश्वासने: ज्या वेबसाइट्स अवास्तव आश्वासने देतात, जसे की हमी दिलेली श्रीमंती किंवा सहज वजन कमी करणे, घोटाळे होण्याची शक्यता असते. अश्या अवास्तव प्रलोभने देणाऱ्या वेबसाइटस पासून दूरच रहाणे योग्य.
6. सुरक्षा वैशिष्ट्यांचा अभाव: SSL एन्क्रिप्शन किंवा सुरक्षा बॅज नसलेली वेबसाइट अविश्वसनीय असण्याची शक्यता आहे. (वरिल पहिल्या मुद्याचाच हा महत्वाचा भाग आहे)
7. वैयक्तिक माहितीसाठी विनंत्या: जर एखाद्या वेबसाइटने तुमची वैयक्तिक माहिती विचारली, जसे की तुमचा सामाजिक सुरक्षा क्रमांक किंवा क्रेडिट कार्ड तपशील, सावध रहा आणि वेबसाइट कायदेशीर असल्याची खात्री करा.

वेबसाइट ब्राउझ करताना तुम्हाला यापैकी कोणतीही चिन्हे (Signs)आढळल्यास, साइट ताबडतोब सोडणे आणि कोणतीही वैयक्तिक माहिती न देणे चांगले आहे. याशिवाय, तुम्ही Google Chrome किंवा Mozilla Firefox सारखी अंगभूत सुरक्षा वैशिष्ट्ये असलेले वेब ब्राउझर वापरू शकता. हे ब्राउझर त्यांना संभाव्य हानिकारक वेबसाइट आढळल्यास ते तुम्हाला अलर्ट करतील. वेबसाइट्सना भेट देण्यापूर्वी संभाव्य धोक्यांसाठी स्कॅन करण्यासाठी तुम्ही VirusTotal किंवा URLVoid सारखी ऑनलाइन साधने देखील वापरू शकता.

मोबाईल फोन साइबर स्कॅम

हॅकर्स मोबाईल फोनमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी विविध पद्धती वापरतात. एक सामान्य पद्धत म्हणजे फिशिंग स्कॅम, जिथे ते तुम्हाला ईमेल किंवा मजकूर संदेशाद्वारे एक लिंक पाठवतात, ज्यावर क्लिक केल्यावर, मालवेअर तुमच्या फोनवर डाउनलोड होते. मालवेअर हॅकरला तुमचा फोन आणि त्यात साठवलेली सर्व माहितीचा एक्सेस देऊ शकतो. इतर पद्धतींमध्ये अॅप्समधील परमिशन्स साठी विचारणा करणे, जसे की – मीडिया, एसएमएस, फोनबुक इत्यादी. साठीची एक्सेस permissions ची विचारणा केली जाते, माहिती रोखण्यासाठी बनावट वाय-फाय नेटवर्क वापरणे आणि तुमच्या फोनवर प्रत्यक्ष प्रवेश मिळवणे समाविष्ट आहे.

मोबाईल फोन साइबर स्कॅम रोखण्यासाठी, तुम्ही हे उपाय करावे:

1. मालवेअरसाठी नियमितपणे स्कॅन करणारे अँटीव्हायरस अॅप इंस्टॉल करा.
2. कोणत्याही ज्ञात भेद्यता पॅच करण्यासाठी तुमच्या फोनची ऑपरेटिंग सिस्टम आणि अॅप्स अद्ययावत ठेवा.
3. अज्ञात स्त्रोतांकडून किंवा संशयास्पद संदेशांच्या लिंकवर क्लिक करणे टाळा.
4. तुमच्या फोनसाठी आणि इतर खात्यांसाठी मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा.
5. जेव्हा शक्य असेल तेव्हा द्वि-घटक प्रमाणीकरण सक्षम करा.
6. आवश्यकता वाटल्यासच फोनबुक, कॅमेरा, लोकेशन, मीडिया इत्यादी ची एक्सेस permission देणे

ईमेल खाते साइबर स्कॅम

ईमेल खाती हॅकर्स साठी एक सामान्य लक्ष्य आहेत कारण त्यामध्ये वैयक्तिक माहितीचा खजिना आहे आणि इतर खात्यांसाठी पासवर्ड रीसेट करण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो. हॅकर्स तुमची लॉगिन क्रेडेन्शियल्स चोरण्यासाठी फिशिंग स्कॅम वापरू शकतात किंवा ते तुमच्या खात्यात प्रवेश मिळवण्यासाठी ईमेल अॅप्समधील भेद्यतेचा फायदा घेऊ शकतात.

ईमेल खाते हॅक होण्यापासून रोखण्यासाठी, तुम्ही तुम्ही हे उपाय करावे:

1. तुमच्या ईमेल खात्यासाठी मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा. Avast किंवा यांसारखे काही खात्रीशीर टूल्स वापरुन तुम्ही पासवर्ड जेनेरेट करू शकता.
2. द्वि-घटक (Multifactor Authentication) प्रमाणीकरण सक्षम करा.
3. अज्ञात स्त्रोतांकडून किंवा संशयास्पद संदेशांच्या लिंकवर क्लिक करणे टाळा.
4. एक खात्रीशीर ईमेल प्रदाता वापरा(इ-मेल प्रोवाइडर जसे की gmail, आउटलुक इत्यादी.) जेणेकरुन ईमेल्सना एंक्रिप्शन्स करुन व्यत्यय (Interception) येण्यापासून संरक्षित करणे.
5. कोणत्याही अनधिकृत बदलांसाठी तुमची खाते सेटिंग्ज नियमितपणे तपासा.

बँक खाते साइबर स्कॅम आणि फिशिंग

बँक खाते हॅक करणे हा एक गंभीर धोका आहे ज्यामुळे आर्थिक नुकसान होऊ शकते. फिशिंग स्कॅम द्वारे तुमची लॉगिन क्रेडेन्शियल चोरून, माहिती रोखण्यासाठी मालवेअर वापरून किंवा ऑनलाइन बँकिंग अॅप्समधील भेद्यतेचा फायदा घेऊन हॅकर्स तुमच्या बँक खात्यात प्रवेश मिळवू शकतात.

बँक खाते हॅक होण्यापासून रोखण्यासाठी, तुम्ही हे उपाय करावे:

1. तुमच्या बँक खात्यासाठी मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा.
2. द्वि-घटक (Multifactor Authentication) प्रमाणीकरण सक्षम करा.
3. सार्वजनिक वाय-फाय नेटवर्कवरून तुमचे बँक खाते ऍक्सेस करताना VPN वापरा. शक्यतो सार्वजनिक वाय-फाय वापरुन सेन्सेटिव्ह एक्सेसेस टाळणेच योग्य!
4. कोणत्याही अनधिकृत व्यवहारांसाठी तुमचे खाते नियमितपणे तपासा.
5. तुमच्या खात्यावरील कोणत्याही असामान्य गतिविधि साठी सूचना (नोटीफिकेशन्स) सेट करा.

इतर ऑनलाईन (साइबर) स्कॅम आणि उपाय

हॅकर्स वैयक्तिक माहिती चोरण्यासाठी आणि फसवणूक करण्यासाठी सोशल मीडिया खाती आणि ऑनलाइन शॉपिंग खाती यासारख्या इतर ऑनलाइन खात्यांना देखील लक्ष्य करू शकतात. ते फिशिंग स्कॅम, ब्रूट फोर्स अटॅक आणि पासवर्ड पुन्हा वापरण्यासह विविध पद्धती वापरू शकतात.

इतर ऑनलाइन खाते साइबर स्कॅम रोखण्यासाठी, तुम्ही हे उपाय केले पाहिजे:

1. प्रत्येक खात्यासाठी एक मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा.
2. द्वि-घटक (Multifactor Authentication) प्रमाणीकरण सक्षम करा.
3. मजबूत पासवर्ड व्युत्पन्न आणि संचयित करण्यासाठी पासवर्ड व्यवस्थापक वापरा.
4. कोणत्याही अनधिकृत गतिविधि साठी तुमची खाती नियमितपणे तपासा.
5. अज्ञात स्त्रोतांकडून किंवा संशयास्पद संदेशांच्या लिंकवर क्लिक करणे टाळा.

सोशल मीडिया वापर आणि सार्वजनिक पोस्ट

सोशल मीडिया खाती वैयक्तिक माहितीचा खजिना आहेत, ज्यामुळे ते हॅकर्स साठी एक आकर्षक लक्ष्य बनतात. ते ही माहिती लक्ष्यित फिशिंग घोटाळे तयार करण्यासाठी, तुमची तोतयागिरी करण्यासाठी किंवा तुमची ओळख चोरण्यासाठी वापरू शकतात. तुमची सोशल मीडिया खाती संरक्षित करण्यासाठी येथे काही टिपा आहेत:

1. प्रत्येक खात्यासाठी एक मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा.
2. द्वि-घटक (Multifactor Authentication) प्रमाणीकरण सक्षम करा.
3. फ्रेंड रिक्वेस्ट स्वीकारताना किंवा अनोळखी अकाउंट फॉलो करण्याबाबत सावध रहा.
4. तुमची गोपनीयता सेटिंग्ज नियमितपणे तपासा आणि कोणती माहिती सार्वजनिक आहे यावर मर्यादा घाला.
5. वैयक्तिक माहिती शेअर करण्यापूर्वी किंवा सार्वजनिकरित्या पोस्ट करण्यापूर्वी दोनदा विचार करा.
6. सामाजिक अभियांत्रिकी युक्त्यांबद्दल जागरूक रहा, जिथे हॅकर्स तुमचा विश्वास मिळविण्यासाठी आणि तुमच्या खात्यांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी वैयक्तिक माहिती वापरतात.

वन-टाइम पासवर्ड (OTP) वापर धोरणे

वन-टाइम पासवर्ड (OTPs) हे अनेक ऑनलाइन सेवांद्वारे अनधिकृत प्रवेशापासून संरक्षण करण्यासाठी वापरले जाणारे सुरक्षा ऑनलाईन स्कॅम आणि उपाय आहे. हे अद्वितीय कोड आहेत जे तुम्ही लॉग इन करण्याचा प्रयत्न करता तेव्हा तुमच्या फोनवर किंवा ईमेलवर पाठवले जातात, ज्यामुळे हॅकर्सना तुमच्या खात्यांमध्ये प्रवेश मिळवणे अधिक कठीण होते. ओटीपी प्रभावीपणे वापरण्यासाठी येथे काही टिपा आहेत:

1. ग्राहक सेवा प्रतिनिधी किंवा तांत्रिक समर्थनासह तुमचा OTP कधीही कोणालाही शेअर करू नका.
2. जेव्हा शक्य असेल तेव्हा OTP वापरा, विशेषतः आर्थिक आणि संवेदनशील खात्यांसाठी.
3. OTP प्राप्त करण्यासाठी दुय्यम फोन नंबर किंवा ईमेल सारखे वेगळे डिव्हाइस वापरा.
4. OTP प्राप्त करण्यासाठी SMS किंवा ईमेल ऐवजी Google Authenticator किंवा Authy सारखे प्रमाणक अॅप वापरा.
5. सिम स्वॅपिंग हल्ल्यांबद्दल सावध रहा, जेथे हॅकर्स OTP मध्ये अडथळा आणण्यासाठी तुमचा फोन नंबर ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न करतात.

या खबरदारी आणि प्रतिबंधात्मक उपायांचे पालन करून, तुम्ही मोबाईल फोन, ईमेल, बँक खाते, सोशल मीडिया आणि इतर ऑनलाइन खाते हॅकिंगला बळी पडण्याचा धोका मोठ्या प्रमाणात कमी करू शकता. जागृत राहण्याचे लक्षात ठेवा, मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा, द्वि-घटक प्रमाणीकरण सक्षम करा आणि वैयक्तिक माहिती सामायिक करण्यापूर्वी किंवा संशयास्पद लिंकवर क्लिक करण्यापूर्वी दोनदा विचार करा. ऑनलाइन सुरक्षित रहा!

साइबर स्कॅम बद्दल महत्त्वाचे

साइबर स्कॅम (गुन्हा ) हा एक गंभीर धोका आहे ज्यामुळे वैयक्तिक आणि आर्थिक नुकसान होऊ शकते. मूलभूत आणि प्रगत खबरदारी घेऊन, तुम्ही हॅकर्स पासून स्वतःचे संरक्षण करू शकता आणि त्यांना तुमची वैयक्तिक माहिती आणि खात्यांमध्ये प्रवेश करण्यापासून रोखू शकता. नेहमी मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरणे लक्षात ठेवा, शक्य असेल तेव्हा द्वि-घटक (Two Factor / Multifactor Authentication) प्रमाणीकरण सक्षम करा आणि तुमच्या खात्यांवरील कोणत्याही संशयास्पद एक्टिविटी बद्दल सतर्क रहा. असे केल्याने, तुम्ही ऑनलाइन सुरक्षित राहू शकता आणि तुमच्या वैयक्तिक आणि आर्थिक माहितीचे संरक्षण करू शकता.

ह्यापैकी आपल्यासोबत अशाप्रकारचा साइबर फ्रॉड/ स्कॅम झाला असल्यास शासनाच्या राष्ट्रीय साइबर अपराध रिपोर्टिंग पोर्टल वर जाऊन त्वरित आपली तक्रार नोंदवा.